Jaka jest podstawa prawna roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby?
Zgodnie z art. 446 §4 kodeksu cywilnego „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.”
Powyższy przepis został wprowadzony nowelizacją kodeksu cywilnego z dnia 30 maja 2008 r. i obowiązuje od daty 03 sierpnia 2008 r. Pytanie z którym spotykałam się niejednokrotnie dotyczy kwestii roszczeń osób, których bliscy zmarli w wypadku drogowym przed dniem 03 sierpnia 2008 r. Czy utracili oni możliwość dochodzenia świadczenia w związku ze śmiercią członka rodziny? Na szczęście i takie osoby również mogą skutecznie dochodzić swojego roszczenia jeżeli oczywiście nie jest ono przedawnione (o czym napiszę poniżej) a uprawnienie realizowane jest wtedy na podstawie przepisu art. 448 i 24 kodeksu cywilnego.
Uchwała sądu najwyższego z dnia 22 października 2010 roku
Powyższe stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r. sygn. akt: III CZP 76/10 „Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego w związku z art. 24 zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu (tj. czynu niedozwolonego – tłum. aut.), który miał miejsce przed dniem 03 sierpnia 2008 r.
Przywołane w uchwale przepisy brzmią następująco:
Art. 448 kodeksu cywilnego: „W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (…)”.
Art. 24 kodeksu cywilnego: „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. (…) Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.”
Sąd Najwyższy uznał, iż w szerokim katalog dóbr osobistych mieści się pojęcie „więzi rodzinnej” (stanowiące fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny), zaś śmierć bliskiej osoby w wyniku czynu bezprawnego oznacza nagłe zerwanie tych więzi i stanowi naruszenie dóbr osobistych, którym ochronę prawną zapewniają przywołane powyżej przepisy.
Reasumując, dochodząc roszczenia o zadośćuczynienie w związku ze śmiercią członka rodziny, mając na uwadze datę zaistnienia zdarzenia wskazujemy:
Zdarzenie przed dniem 03.08.2008 r. – przepis art. 448 w zw. z art. 24 kodeksu cywilnego;
Zdarzenie w dacie i po dniu 03.08.2008 r. – przepis art. 446 §4 kodeksu cywilnego.
Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku – kim są najbliżsi członkowie rodziny?
Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku może otrzymać krąg najbliższych członków rodziny. Za najbliższego członka rodziny możemy uznać:
- małżonka,
- krewnych i powinowatych
- wychowanka,
- opiekuna,
- partnera życiowego,
- ojczyma,
- macochę
- narzeczonego.
O tym kogo można uznać za najbliższego członka rodziny decydują więzi emocjonalne, wzajemne relacje między tą osobą a zmarłym czy zażyłe stosunki łączące te osoby. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, iż kryterium uznania osoby za członka rodziny wyznacza się poprzez ocenę stosunku zależności i zażyłości jaka łączyła osobę zmarłą z osobą dochodzącą zadośćuczynienia oraz sytuacji życiowej w jakiej znajdowały się te osoby i faktycznego stopnia bliskości emocjonalnej (m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt: I ACa 638/14).
Jakie są terminy przedawnienia w przypadku roszczenia z tytułu zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby w wypadku?
Terminy przedawnienia roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku określa przepis art. 442¹ kodeksu cywilnego. Roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym powzięliśmy wiedzę o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, jednak termin ten nie może być dłuższy aniżeli 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie w wyniku którego śmierć poniósł poszkodowany.
Oznacza, to iż jeżeli np. w dniu 17 marca 2019 r. nastąpił wypadek, w którym śmierć poniósł członek rodziny i znany jest nam sprawca wypadku, to wskazana data jest początkiem biegu naszego terminu przedawnienia.
Termin przedawnienia wydłuża się do lat 20 od dnia zaistnienia szkody, w przypadku gdy szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (czyli przestępstwa). Prawomocny wyrok skazujący sprawcę zdarzenia i uznający go za winnego spowodowania wypadku drogowego, w którym śmierć poniosła osoba nam bliska daje nam pewność, iż obejmuje nas termin 20 letni.
Uwaga! Bieg przedawnienia roszczenia o zadośćuczynienie przerywa się przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia a następnie przez wydanie przez towarzystwo ubezpieczeń pierwszej decyzji odszkodowawczej w przedmiocie przyznania świadczenia lub odmowie jego wypłaty.
Przykład: W przypadku gdy wypadek miał miejsce w dniu 17 marca 2019 r. a zgłoszenie roszczenia do ubezpieczyciela nastąpiło w dniu 19 sierpnia 2019 r., następnie decyzją z dnia 20 września 2019 r. ubezpieczyciel po rozpatrzeniu sprawy przyznał nam zadośćuczynienie, termin przedawnienia liczymy od daty 20 września 2019 r. a nie od daty wypadku. Pamiętajmy, że dotyczy to tylko pierwszej merytorycznej decyzji w sprawie.
Zadośćuczynienie – co oznacza to roszczenie?
Zadośćuczynienie to świadczenie pieniężne, które ma na celu rekompensatę szkody niematerialnej jaką poniósł poszkodowany. Precyzując tą definicję do tematu, który poruszam, zadośćuczynienie to świadczenie, które ma złagodzić cierpienia psychiczne, ból i stratę po śmierci członka naszej rodziny. Instytucja zadośćuczynienia ma na celu wyrównanie krzywdy pośrednio poszkodowanego w wyniku zaistniałego wypadku , tj. krzywdy wynikającej ze śmierci bliskiej nam osoby.
Zadośćuczynienie jest świadczeniem pieniężnym co do zasady o charakterze jednorazowym i ma na celu kompensatę wszelkich negatywnych skutków jakie doznała osoba uprawniona do jego dochodzenia.
Jak zgłosić roszczenie i co dołączyć do wniosku o naprawienie szkody?
Roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku zgłaszamy pisemnie w formie wniosku o naprawienie szkody. W wielu przypadkach towarzystwa ubezpieczeń oferują na swoich stronach internetowych formularze zgłoszeniowe, który należy wyplenić i wysłać.
Można również sporządzić samemu pisemnie wniosek obejmujący opis i datę zdarzenia, osobę sprawcy, numer rejestracyjny pojazdu sprawcy i numer polisy OC – dane te występują w aktach karnych postępowania prowadzonego przez organy ścigania. Następnie wskazujemy o jaką kwotę wnioskujemy i uzasadniamy nasze żądanie wskazując na relacje łączące nas ze zmarłą w wyniku zdarzenia osobą,
Zapoznaj się również z:
Zgłaszając szkodę załączamy np. postanowienie o umorzeniu postępowania w związku ze śmiercią sprawcy wypadku lub wyrok karny skazujący sprawcę, jeżeli zaś takie orzeczenie jeszcze nie zapadło można przedłożyć np. postanowienie o przedstawieniu zarzutów sprawcy zdarzenia. W przypadku gdy zmarły jest naszym krewnym, małżonkiem dołączamy odpisy aktów stanu cywilnego poświadczające istniejące relacje rodzinne.
Jak uzasadnić roszczenie za śmierć bliskiej osoby?
Uzasadniając zgłoszenie i wysokość żądanego roszczenia należy wykazać jak zażyłe i bliskie więzi łączyły nas ze zmarłym i w jaki sposób nasze życie zmieniło się w związku z jego stratą. Wniosek można uzupełnić poprzez załączenie wspólnych zdjęć czy choćby kartek z życzeniami jakie otrzymywaliśmy od zmarłego. Opis może również zawierać oświadczenie o kultywowaniu pamięci po osobie zmarłej i zachowaniu po niej licznych pamiątek.
Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku – powierzenie sprawy kancelarii radcy prawnego
Mam świadomość, iż wykonanie takiego opisu jest zadaniem wyczerpującym psychicznie i wiąże się z silnymi przeżyciami emocjonalnymi. W przypadku gdy samodzielne dochodzenie takich roszczeń przez osoby bliskie zmarłemu jest zbyt trudne, radzę skonsultować się z Kancelarią radcy prawnego w Państwa mieście w celu pomocy sformułowania takiego wniosku i udzielenia wsparcia w toku postępowania odszkodowawczego.
Jakie kwoty przyznają sądy za zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej w wypadku?
W przypadku odmowy przyznania świadczenia przez towarzystwo ubezpieczeń lub wypłaty kwoty w naszej ocenie zaniżonej, możemy skierować powództwo o zadośćuczynienie do Sądu.
Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, a wysokość roszczenia?
Na to pytanie niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Kwota zadośćuczynienia jest ustalana przez Sąd w każdej sprawie indywidualnie, po przeprowadzeniu postępowania w którym sąd przesłucha osobę zgłaszającą roszczenie (występującą w tym postępowaniu jako strona powodowa), wysłuchania świadków (m.in. na okoliczność relacji, bliskości zmarłego i powoda, przeżywania żałoby przez powoda) czy przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego psychologa lub psychiatry.
Sąd oceni jak silna więź z osobą zmarłą łączyła powoda, w jakim stosunku zależności powód pozostawał wobec osoby zmarłej, ustali sytuację życiową stron przed zaistnieniem wypadku. Istotne znaczenie ma wpływ śmierci poszkodowanego na życie osoby zgłaszającej roszczenie. Wyższe kwoty zadośćuczynienia zostaną przyznane co do zasady dzieciom oraz małżonkowi zmarłego aniżeli np. jego kuzynowi czy wujostwu. Stopień bliskości poszkodowanego i osoby dochodzącej roszczenie wyznacza rozmiar krzywdy, która wpływa na wysokość świadczenia.
Z własnych doświadczeń – jakie kwoty zasądzają sądy?
Dokonując analizy orzecznictwa z przestrzeni ostatnich kilku lat, można zauważyć, iż kwoty zasądzanych świadczeń są coraz wyższe. Nadal jednak spotykamy się z dużą dysproporcją pomiędzy wysokością świadczeń zasądzanych przez sądy.
W sprawach o zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby, która dotyczyła relacji rodzice – dzieci oraz małżonków zasądzane świadczenia oscylują od kwot 50 000 zł do 150 000 zł. Zadośćuczynienie w sprawach utraty rodzeństwa to już kwoty co do zasady nieprzekraczające 80 000 zł. Zaś świadczenia dotyczące zerwanych więzi rodzinnych dziadków i wnuków zamykają się w kwocie 40 000 zł.
Oczywiście niejednokrotnie spotykam się z wyrokami wyłamującymi się z powyższego kanonu z uwagi na indywidualną sytuację życiową i szczególne relacje łączące zmarłego i członka rodziny dochodzącego zadośćuczynienia.
Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku – podsumowanie
Śmierć członka rodziny to ogromna krzywda, wywołująca niewyobrażalne cierpienia. Nie trudno zgodzić się z głosem poszkodowanych, iż żadna kwota nie zrekompensuje doznanej straty, poczucia osamotnienia, wstrząsu psychicznego, smutku i żałoby jakie doświadczają bliscy osoby zmarłej.
Sądy w toku postępowania mają na celu ustalić i przyznać zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby w wypadku komunikacyjnym, które przedstawia realną wartość i nie może zostać uznane za symboliczne, a nadto jest adekwatne do rozmiaru krzywdy jaka dotknęła członka rodziny zmarłego.
Tylko czy kwota zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej w wysokości 60 000 zł jest wartością kompensującą krzywdę po stracie dziecka a świadczenie rzędu 30 000 zł za śmierć naszego rodzeństwa ma złagodzić nasze cierpienie?
Ja zajmuję kategoryczne stanowisko, że nie. Ocenę wysokości zasądzanych przez sądy świadczeń pozostawiam również Państwu.
