Kogo można skierować na przymusowe leczenie odwykowe
Kwestię poddania się przymusowemu leczeniu odwykowemu osób uzależnionych od alkoholu reguluje ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r.
Do poddania się leczeniu odwykowemu można zobowiązać osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu:
- powodują rozkład życia rodzinnego;
- powodują demoralizację małoletnich;
- uchylają się od pracy;
- systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.
Aby wszcząć postępowanie należy złożyć wniosek do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, właściwej według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy.
Komisja kieruje osobę objętą wnioskiem na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.
O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone. W razie gdy w stosunku do osoby, której postępowanie dotyczy, brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom.
Wniosek o zobowiązanie osoby do poddania się przymusowemu leczeniu może również złożyć do sądu prokurator.
Jak wygląda postępowanie przed sądem w przedmiocie przymusowego leczenia odwykowego.
Orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Sąd może w toku postępowania zasięgnąć opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia osoby od alkoholu lub zarządzić poddanie tej osoby odpowiednim badaniom. Na podstawie opinii biegłego sąd może także zarządzić oddanie badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym w okresie nieprzekraczającym dwóch tygodni. W wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może termin ten przedłużyć do 6 tygodni.
Przed wydaniem postanowienia w sprawie, sąd wysłuchuje osobę, której postępowanie dotyczy.
Orzekając o obowiązku poddania się leczeniu sąd może ustanowić na czas trwania tego obowiązku nadzór kuratora sądowego.
Wykonanie orzeczenia sądu w przedmiocie poddania się przymusowemu leczeniu
Sąd wzywa osobę, w stosunku do której orzeczony został prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, do stawienia się dobrowolnie w oznaczonym dniu we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu w wypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku.
Sąd zarządza przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego osoby uchylającej się od wykonania obowiązków przez organ Policji.
Osoby uzależnione od alkoholu można zobowiązać do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego.
Obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia.
W czasie trwania obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu sąd może na wniosek osoby, w stosunku do której został orzeczony prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu lub kuratora sądowego, po zasięgnięciu opinii kierownika podmiotu leczniczego albo na jego wniosek, zmieniać postanowienia w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego.
O ustaniu obowiązku poddania się leczeniu przed upływem okresu decyduje sąd na wniosek osoby zobowiązanej, zakładu leczącego, kuratora sądowego, prokuratora lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym osoba leczona przebywa.
Przymusowe leczenie osób niepełnoletnich
Osoby nieletnie, uzależnione od alkoholu poddawane są leczeniu odwykowemu w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. O obowiązku poddania się leczeniu zarządza dyrektor zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich za zgodą przedstawiciela ustawowego, a w razie jej braku, jak również w stosunku do osoby pełnoletniej – za zezwoleniem sądu wykonującego orzeczenie, wydanym po zasięgnięciu opinii biegłego.
Opisane postępowania dotyczą osób nadużywających alkoholu. Co w przypadku osoby uzależnionej od substancji odurzających? Niestety trafiamy tu na lukę prawną, gdyż wobec osoby pełnoletniej ustawodawca nie przewidział możliwości wszczęcia postępowania przymuszającego.
Leczenie osób uzależnionych od środków odurzających
Obowiązujące przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomani dotyczą wyłącznie osób niepełnoletnich, tj. osób, które nie ukończyły 18 roku życia. Zgodnie z art. 30 przywołanej ustawy na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej, rodzeństwa lub faktycznego opiekuna albo z urzędu sąd rodzinny może skierować niepełnoletnią osobę uzależnioną na przymusowe leczenie i rehabilitację. Czasu przymusowego leczenia i rehabilitacji nie określa się z góry, nie może on być jednak dłuższy niż 2 lata. Jeżeli osoba uzależniona ukończy 18 lat, przed zakończeniem przymusowego leczenia lub rehabilitacji, sąd może je przedłużyć na czas niezbędny do osiągnięcia celu leczenia lub rehabilitacji, ale łącznie nie dłuższy niż okres 2 lat. Postępowanie toczy się według przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich, a w sprawach orzeka sąd rodzinny (opiekuńczy).
Jak poradzić sobie z luką prawną…
Co zatem z osobą, która ukończyła 18 rok życia i jest uzależniona od substancji odurzających? Istnieją dwie drogi do skierowania osoby pełnoletniej na terapię.
W pierwszej kolejności można wszcząć postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia osoby uzależnionej. Zgodnie z art. 545 §1 k.p.c wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo lub jej przedstawiciel ustawowy, sąd może także działać z urzędu. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii, sąd zażąda zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień. Wydanie postanowienia o ubezwłasnowolnieniu otwiera drogę dla przedstawiciela ustawowego ubezwłasnowolnionego do podjęcia przez tą osobę leczenia odwykowego.
Kolejną możliwością jest zastosowanie przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, na podstawie których osobę chorą psychicznie, tj. wykazującą zaburzenia psychotyczne, ograniczające postrzeganie rzeczywistości oraz zdolność do dokonywania racjonalnych wyborów, może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Postępowanie to można zastosować wobec osoby, która w związku z nadużywaniem środków odurzających wykazuje zaburzenia psychiczne.
Przedstawione rozwiązania prowadzą niewątpliwie do ograniczania wolności. Podyktowane są jednak troską o życie i zdrowie osoby chorej oraz obawą o negatywny wpływ, jaki wywiera jej zachowanie na najbliższe otoczenie.
Przed podjęciem decyzji o zainicjowaniu jednego z przedstawionych powyżej postępowań, warto skonsultować swoje kroki z radcą prawnym lub adwokatem, który pomoże wybrać optymalne rozwiązanie.
