Co to jest zachowek?

Zachowek pełni rolę zabezpieczenia finansowego dla najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub którzy nie otrzymali majątku spadkowego z uwagi na poczynione za życia przez spadkodawcę darowizny. Ochrona spadkobierców wynika wprost  z art. 991 kodeksu cywilnego, który reguluje instytucję zachowku.

Co to jest zachowek?

Co to jest zachowek?

Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie lub pozbawionych udziału w majątku spadkowym z uwagi na rozporządzenie tym majątkiem przez spadkodawcę w drodze darowizn. Stanowi określoną sumę pieniężną, której wysokość oblicza się w oparciu o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę przed jego śmiercią.

Kto może wystąpić o zachowek?

  • Małżonek spadkodawcy;
  • Rodzice spadkodawcy;
  • Zstępni spadkodawcy (tj. dzieci, wnuki, prawnuki itd.)

Wobec kogo można wystąpić z roszczeniem o zachowek?

Z roszczeniem o zachowek można wystąpić przeciwko osobom, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, obdarowanym przez spadkodawcę (tj. osobom, na których rzecz uczyniono darowiznę) lub spadkobiercom powołanym do spadku z testamentu.

W jakiej wysokości należy się uprawnionemu zachowek?

2/3 wartości udziału spadkowego, który przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym:

  1. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy
  2. Jeżeli uprawniony jest małoletni (nie ukończył 18 lat).

W pozostałych wypadkach 1/2 wartości udziału spadkowego, który by przypadał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym.

W jakim okresie można dochodzić skutecznie zachowku?

Zachowek można skutecznie dochodzić w okresie:

  1. W przypadku istnienia testamentu – 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu.
  2. W przypadku braku testamentu – 5 lat od dnia otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy.

Składając pozew o zachowek po upływie terminów określonych powyżej, możemy narazić się na skuteczny zarzut przedawnienia podniesiony przez osobę zobowiązaną do zapłaty zachowku.

Uwaga! Bieg przedawnienia roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy ustawowego, zostaje zerwany przez złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 r., III CZP 53/13)

Uwaga! Dla ustalenia, kiedy rozpoczął się bieg terminu przedawnienia roszczenia o zachowek nie ma znaczenia fakt, że w dacie otwarcia spadku uprawniony do zachowku nie był pełnoletni (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 grudnia 2014 r., I ACa 1295/14).

Jak ustalić udział spadkowy do obliczenia zachowku?

Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się spadkobierców ustawowych, w tym także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się zaś spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Odpowiedzi na powyższe pytanie udzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06 marca 2014 r., sygn. akt V CSK 209/13, który stwierdził, że przy obliczaniu wysokości zachowku zasadnicze znaczenie ma stan spadku w chwili otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy) oraz jego wartość ustalona według cen z dnia orzekania o tym roszczeniu. Do masy spadkowej zalicza się darowizny udzielone przez spadkodawcę na rzecz osób trzecich w okresie 10 lat od ich dokonania do daty jego śmierci a także darowizny uczynione na rzecz spadkobierców ustawowych bez względu na czas ich dokonania, nadto uwzględnia się zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku:

  1. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych.
  2. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.
  3. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Czy proces o zachowek musi poprzedzić postępowanie spadkowe?

Brak postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie stoi na przeszkodzie dochodzenia roszczeń o zachowek na drodze sądowej. Orzeczenie spadkowe nie stanowi bowiem wytycznej dla wyroku w sprawie o zachowek. Jeżeli zaś prawa do spadku nie zostały stwierdzone, Sąd w sprawie o zachowek ustala jako przesłankę rozstrzygnięcia przymiot spadkobierców (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 r., III CZP 53/13).

Zachowek – właściwość sądu

Zgodnie z art. 39 kodeksu postępowania cywilnego, powództwo o zachowek wytaczamy przed sądem właściwym ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sądem miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Zakończenie

Oczywiście, mój wpis nie wyczerpuje w pełni tematu zachowku. Zarówno stronie dochodzącej zachowku jak i zobowiązanej do wypłaty tego roszczenia polecam skonsultować swoją sprawę z adwokatem lub radcą prawnym, którzy udzielą profesjonalnej pomocy zarówno na etapie przedsądowym jak i w toczącym się już procesie.  

Podziel się:

Publikacje i materiały zamieszczone na niniejszej stronie są nieodpłatne. Treści mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, zaś zamieszczone informacje nie stanowią porady prawnej, ani wykładni prawa. Informacje zamieszone mają charakter ogólny i nie budują stosunku klient – radca prawny.

Dowiedz się więcej na temat:

Prawo spadkowe
Link został skopiowany