Renta wyrównawcza jako forma odszkodowania
Na wstępie należy wskazać, że renta wyrównawcza jest formą odszkodowania. Poszkodowany może ubiegać się o przyznanie mu renty w przypadku, gdy istnieje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wypadkiem komunikacyjnym a utratą jego zdolności do pracy zarobkowej bądź gdy w wyniku zdarzenia Poszkodowany doznał ograniczeń w podjęciu pracy zawodowej.
Renta rekompensować powinna zatem poszkodowanemu uszczerbek, który wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstał w jego dochodach z tytułu pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej. Renta co do zasady wypłacana jest poszkodowanemu w formie miesięcznego świadczenia.
Podstawą ubiegania się o rentę wyrównawczą z polisy OC posiadacza pojazdu mechanicznego jest w pierwszej kolejności ustalenie odpowiedzialności kierowcy samochodu za spowodowanie wypadku komunikacyjnego i zgłoszenie szkody Ubezpieczycielowi.
Podstawa prawna roszczenia o rentę
Podstawa prawna roszczenia o rentę została ujęta przez ustawodawcę w przepisach kodeksu cywilnego. Zgodnie z przepisem art. 444 §2 kodeksu cywilnego:
Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej (…) może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.
Pojęcie utraty zdolności do pracy a renta
Przyznanie renty nie jest uzależnione od ustalenia określonego stopnia inwalidztwa. Decyduje faktyczne ograniczenie możliwości wykonywania działalności zarobkowej przez poszkodowanego ze względu na odniesioną szkodę (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1969 r., sygn. akt II PR 159/69).
Cel renty wyrównawczej
Renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej ma wyrównać różnicę między dochodami, jakie poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby zdarzenie szkodzące nie miało miejsca, a dochodami, jakie może on uzyskać po zaistnieniu wypadku komunikacyjnego. Należy podkreślić także, iż prawo do renty przysługuje nawet wtedy, jeśli przed zdarzeniem szkodzącym poszkodowany nie wykonywał pracy zarobkowej. W takim przypadku szkodą są zarobki, jakie poszkodowany osiągnąłby, gdyby zdecydował się podjąć pracę.
Jak ustalić wysokość renty wyrównawczej
Przykład 1:
Jan Kowalski był zatrudniony jako pracownik fizyczny w budownictwie za wynagrodzeniem 5000 zł netto miesięcznie. W wyniku wypadku komunikacyjnego doznał obrażeń ciała w wyniku których utracił zdolność do pracy jako pracownik fizyczny a lekarze orzekli, że Poszkodowany może podjąć pracę, która nie narazi jego organizm na znaczny wysiłek fizyczny.
Jak Kowalski zatrudnił się w charakterze stróża nocnego osiągając dochód w wysokości 3000 zł netto miesięcznie. W postępowaniu sądowym biegły z zakresu medycyny pracy potwierdził ograniczoną zdolność do pracy Poszkodowanego i wskazał na ograniczenia w podjęciu przez niego pracy zarobkowej. Jak Kowalski wniósł o przyznanie mu renty wyrównawczej w wysokości 2000 zł miesięcznie jako różnicy pomiędzy wynagrodzeniem jakie osiągał przed zaistnieniem wypadku komunikacyjnego a dochodem jaki osiąga obecnie.
W powyższym przykładzie zaistniała podstawowa przesłanka uzasadniająca przyznanie renty na podstawie art. 444 § 2 kodeksu cywilnego. Renta przysługująca poszkodowanemu, który zachował częściowo zdolność do pracy, powinna mianowicie odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągnąć, gdyby nie uległ wypadkowi, a wynagrodzeniem jakie w konkretnych warunkach jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swojej uszczuplonej zdolności do pracy.
Należy podkreślić, że poszkodowany ma obowiązek minimalizowania szkody w granicach swoich możliwości. Dlatego przy ustalaniu renty należy uwzględnić wysokość potencjalnych dochodów, które mógłby on uzyskać, gdyby podjął zarobkowanie w rozmiarze wytyczonym przez ograniczone możliwości (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1965 r., sygn. akt II PR 50/65 oraz z dnia 2 maja 2009 r., sygn. akt V CSK 432/08).
Przykład 2:
Anna Nowak osiągała dochód jako pielęgniarka w wysokości 5000 zł netto miesięcznie będąc zatrudnioną w placówce ochrony zdrowia. W wyniku wypadku komunikacyjnego stała się osobą niepełnosprawną, wymagającej stałej opieki osób trzecich. Wobec Poszkodowanej orzeczono całkowitą niezdolność do pracy, ustalając świadczenie rentowe z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na kwotę 1500 zł miesięcznie. Poszkodowana może dochodzić w postępowaniu sądowym różnicy pomiędzy wysokością wynagrodzenia uzyskiwanego przed zaistnieniem zdarzenia szkodowego a wypłacaną rentą, tj. 3500 zł.
Bezrobotny a prawo do renty wyrównawczej
W wypadku osoby bezrobotnej rekompensata z tytułu utraty zdolności do pracy ustalana powinna być z uwzględnieniem realnych perspektyw zatrudnienia poszkodowanego w sytuacji, gdyby zdarzenie wyrządzające mu szkodę nie miało miejsca (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 32/13).
Można powołać się na stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu przedstawione w wyroku z dnia 31 stycznia 2013 r. (sygn. akt I ACz 2192/12), zgodnie z którym w sytuacji, kiedy istnieją przesłanki do ustalenia, że poszkodowany podjąłby pracę, gdyby nie doznał uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku komunikacyjnego, renta powinna zostać przyznana. Wysokość przyznanej renty powinna być ustalana z uwzględnieniem rzeczywistej sytuacji na rynku pracy, a więc faktycznych możliwości znalezienia zatrudnienia przez poszkodowanego z ograniczoną zdolnością do pracy.
Samozatrudniony a prawo do renty wyrównawczej
W wypadku, gdy utrata zdolności do pracy zarobkowej dotyczy osoby prowadzącej działalność gospodarczą na własny rachunek, niepozostającej w stosunku zatrudnienia, rekompensata w postaci renty obejmuje straty wynikające z utraty całości lub części stałych dochodów otrzymywanych w wyniku działalności, która nie może być kontynuowana przez poszkodowanego lub jest prowadzona w ograniczonym zakresie. W przypadku samozatrudnionych, za podstawę do wyliczenia renty wyrównawczej bierze się pod uwagę średnie dochody z miesięcy poprzedzających zdarzenie, w wyniku którego osoba ta utraciła całkowitą lub częściową zdolność do pracy i porównuje się do sytuacji materialnej poszkodowanego jaka nastąpiła po zaistnieniu wypadku.
Wysokość hipotetycznych dochodów uprawnionego należy ustalić przy uwzględnieniu wszelkich dotychczas uzyskiwanych przez niego dochodów, również nieregularnie, a także tych, których uzyskanie w przyszłości było wysoce prawdopodobne ze względu na rozwój kariery zawodowej lub rozwój prowadzonego przez poszkodowanego przedsiębiorstwa.
Renta wyrównawcza, jak uzasadnić roszczenie
Poniżej wskazuję dokumenty jakie Poszkodowany może przedłożyć na okoliczność całkowitej albo częściowej utraty zdolności do pracy, są to:
- Dokumentacja medyczna osoby poszkodowanej;
- Orzeczenie organu rentowego o całkowitej albo częściowej niezdolności do pracy.
- Umowa o pracę, Umowa zlecenia, Kontrakt Menadżerski lub inny dokument, w którego wynika wysokość dochodu osiąganego przed zdarzeniem szkodowanym oraz dokument, z którego wynika wysokość wynagrodzenia jakie osiąga osoba poszkodowana po zaistnieniu wypadku komunikacyjnego.
- Wypowiedzenie umowy, jeżeli w wyniku zdarzenia szkodowego z poszkodowanym rozwiązano stosunek pracy, zlecenia lub zakończono kontakt.
- Decyzja o przyznaniu poszkodowanemu renty w związku z orzeczeniem wobec niego niezdolności do pracy.
- Promesę zatrudnienia od pracodawcy, gdy wypadek komunikacyjny uniemożliwił zawiązanie stosunku pracy.
- Zaświadczenie o wysokości świadczenia emerytalnego w przypadku, gdy poszkodowany w dacie wypadku nabył albo posiadał już uprawnienie do emerytury a w wyniku zdarzenia utracił możliwość świadczenia pracy – w tym przypadku należy także załączyć dokument, z którego wynika, iż kontynuowałby zatrudnienie pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego.
Należy wiedzieć, że w toku postępowania sądowego przeprowadzany jest dowód z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy na okoliczność całkowitej utraty zdolności do pracy poszkodowanego albo ograniczonych możliwości podjęcia przez niego pracy zarobkowej. Dodowem są również opinie biegłych lekarzy, którzy wypowiadają się na temat wymiaru uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego, procesu jego leczenia i widoków poprawy stanu zdrowia na przyszłość. Biegli rewidenci przestawią także wysokość dochodu jaki poszkodowany mógłby osiągać w swoim wyuczonym zawodzie lub hipotetyczne zyski jakie generowałoby przedsiębiorstwo poszkodowanego, gdyby kontynuował prowadzenie działalności gospodarczej.
Renta z tytułu utraconej zdolności do pracy jako samodzielne roszczenie
Renta z tytułu utraty całkowitej albo częściowej zdolności do pracy jest samodzielnym roszczeniem i może być dochodzona wraz z żądaniem zapłaty zadośćuczynienia, odszkodowania, renty z tytułu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego jak i renty z uwagi na zmniejszenie się widoków powodzenia na przyszłość.
Przedawnienie roszczenia o rentę
Roszczenia o zapłatę poszczególnych rat rentowych jako świadczenia okresowe, przedawniają się z upływem 3 lat od dnia ich wymagalności (art. 120 §1 i 118 kodeksu cywilnego), nie należy zatem zwlekać z wytoczeniem powództwa przeciwko podmiotowi zobowiązanemu do wypłaty świadczenia.
Renta wyrównawcza a pomoc prawna
Roszczenie o wypłatę renty z tytułu utraconej zdolności do pracy należy zgłosić ubezpieczycielowi już na etapie postępowania likwidacyjnego. Z doświadczenia wiem, że podmioty ubezpieczeniowe często odmawiają na etapie przedsądowym wypłaty renty, pomimo zaistnienia przesłanek do przyznania tego świadczenia.
W przypadku odmowy przyznania renty lub wypłaty zaniżonego świadczenia, poszkodowany jest zmuszony skierować swoje roszczenie na drogę sądową. Przed zgłoszeniem ubezpieczycielowi żądania o przyznanie renty wyrównawczej polecam skonsultować się z radcą prawnym lub adwokatem, który pomoże przygotować dokumenty niezbędne do skutecznego dochodzenia świadczenia oraz sformułować w sposób prawidłowy roszczenie poszkodowanego.
