Zwrot kosztu pogrzebu – artykuł 446 §1 kodeksu cywilnego
Zwrot kosztu pogrzebu został uregulowany w artykule 446 §1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z przywołanym przepisem:
„Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.”
Koszty pogrzebu zmarłego należą się, według ustawy, temu, kto je poniósł, niezależnie od tego, czy jest spadkobiercą poszkodowanego. Koszty pogrzebu obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Do wydatków tych zalicza się:
- Koszty przewiezienia zwłok do miejsca ich pochowania.
- Koszt kremacji.
- Nabycia trumny i urządzenia grobu (w tym zakup miejsca na cmentarzu).
- Wystawienia nagrobka odpowiadającego zwyczajom środowiska.
Dyspozycja przepisu artykułu 446 §1 kodeksu cywilnego uzasadnia dokonania oceny kosztów postawienia nagrobka. W przypadku zaś wątpliwości sądu, winien on brać pod uwagę ceny nagrobków przeciętnych
Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 1981 r., sygn. akt II CR 600/80.
W mojej ocenie, w nowym orzecznictwie kryterium uzasadnionych kosztów pogrzebu wyznacza zamożność zmarłego, a wydatek związany z pochówkiem jest adekwatny do stopy życiowej poszkodowanego oraz tradycji rodzinnych.
Uwaga! Za przedwczesne należy uznać powództwo o zasądzenie kosztów nagrobka przed jego wzniesieniem – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 czerwca 1998 r., sygn. II CKN 8052/97.
- Koszt zakupu wieńców żałobnych, kwiatów i zniczy.
- Koszt wynagrodzenia organisty, oprawy ceremonii żałobnej.
- Koszt zakupu odzieży żałobnej.
- Ponadto do tych kosztów należy zaliczyć także wydatki poniesione w związku z poczęstunkiem dla biorących udział w pogrzebie osób – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 styczna 1982 r., sygn. akt II CR 556/81. W powyższym zakresie zwrot kosztu pogrzebu uwzględniany jest dla konkretnego przypadku, w szczególności jeżeli jest to zwyczaj powszechnie przyjęty, stosowany w danym środowisku i dotyczy przede wszystkim krewnych zmarłego, jak również innych osób bliżej ze zmarłym związanych, np. najbliższych współpracowników. W orzecznictwie wielokrotnie podkreślano, iż koszt takiego poczęstunku, utrzymany w rozsądnych, stosownie do okoliczności granicach, podlega zwrotowi na równi z innymi kosztami pogrzebu.
Oczywiście należy pamiętać, że omawiane powyżej koszty związane z pogrzebem powinny być udowodnione i udokumentowane fakturami i rachunkami imiennymi. Niestety niejednokrotnie towarzystwa ubezpieczeniowe odmawiają wypłaty świadczeń na podstawie okazanych paragonów. Przedłożenie wraz z wnioskiem o naprawienie szkody faktury lub rachunku z danymi osobowymi odbiorcy wykluczy możliwość odmowy refundacji naszego roszczenia przez ubezpieczyciela.
Co w przypadku gdy już wydano nam paragon, a chcielibyśmy fakturę za koszt pogrzebu?
Na żądanie nabywcy usługi lub towaru przedsiębiorca ma obowiązek wystawić do paragonu fiskalnego fakturę. Zgodnie z artykułem 106i ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług faktura jest wystawiana na żądanie klienta:
– Jeżeli zgłoszenie tego żądania miało miejsce do końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty – fakturę wystawia się nie później niż 15 dnia kolejnego miesiąca;
– Nie później niż do 15 dnia od dnia zgłoszenia żądania, jeżeli żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone po upływie miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę, bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
Uwaga! Klient zaś jest zobligowany do zwrotu wydanego mu wcześniej paragonu przed wystawieniem takiej faktury.
W przypadku braku szczegółowego udokumentowania kosztów pochówku, sąd orzekający może przyjąć zwyczajowo ponoszone w takiej sytuacji wydatki (tak wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 18 marca 2008 r., sygn. akt II C 80/06), posiłkując się jednocześnie zeznaniami świadków i strony dochodzącej odszkodowania w tym postępowaniu.
Niestety niejednokrotnie w mojej karierze zawodowej spotykałam się z uporem pełnomocników ubezpieczycieli, którzy pomimo udokumentowania kosztu wystawienia pomnika nagrobnego fakturą, wdawali się w spór, podnosząc zarzut zawyżonej ceny nagrobka. Przeprowadzanie oględzin pomnika przez biegłego z zakresu budownictwa oraz ustalenie czy koszt wzniesienia tego pomnika mieści się w średniej cenie rynkowej wg stawek lokalnych jest częstym elementem postępowania sądowego. Powyższe czynności stanowią szok dla poszkodowanych, którzy są zmuszeni wskazać biegłemu miejsce pochówku najbliższej im osoby.
Powierzenie sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie profesjonalnemu pełnomocnikowi może pomóc ograniczyć udział strony w powyżej omawianym zakresie, co ułatwi przebrnięcie poszkodowanym przez trudne postępowanie, jakim jest dochodzenie roszczeń po śmierci członka rodziny.
Czy zasiłek pogrzebowy pomniejsza odszkodowanie?
Na koniec warto też zaznaczyć, że zgłaszając żądanie wypłaty poniesionych kosztów pogrzebu, nie musimy odliczać od naszego roszczenia kwoty wypłaconego nam z ZUS zasiłku pogrzebowego
Obecnie kwota zasiłku pogrzebowego wynosi 4000 zł.
Pomniejszenia odszkodowania o kwotę zasiłku zabronił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej (posiadającej walor zasady prawnej) w dniu 15 maja 2009 r. (sygn. akt III CZP 140/08), gdzie jednoznacznie stwierdził, iż:
„Zasiłek pogrzebowy przewidziany artykułem 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie artykułu 446 §1 kodeksu cywilnego”.
Sąd Najwyższy wskazał na brak możliwości wzajemnego zaliczania świadczeń wypłacanych na podstawie różnych reżimów (tytułów) prawnych, a zatem zasiłek pogrzebowy wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach świadczeń z tytułu zabezpieczeń społecznych nie może być zaliczany w poczet świadczeń należnych od zakładu ubezpieczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Podsumowując, towarzystwo ubezpieczeniowe na etapie postępowania likwidacyjnego nie może dokonywać pomniejszenia zwracanych kosztów pogrzebu o kwotę zasiłku pogrzebowego wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Końcowo należy wskazać, że wymieniona na początku wpisu lista nie ma charakteru enumeratywnego a stanowi podsumowanie bogatego orzecznictwa i doktryny. W mojej ocenie pomijana przez sądy usługa tanatokosmetyka stanowi uzasadniony koszt pochówku i wpisuje się w szkodę objętą artykułem 446 §1 kodeksu cywilnego. W każdej sprawie sąd dokonuje indywidulanej oceny roszczenia co do zasady i co do wysokości.
W razie pytań lub wątpliwości zawsze warto przed wniesieniem pozwu skonsultować sprawę z adwokatem lub radcą prawnym.
