Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na pozbawieniu osoby zdolności do czynności prawnych, w wyniku czego nie ma ona możliwości decydowania o własnym życiu, rozporządzania swoim majątkiem, głosowania w wyborach, nie może zawrzeć związku małżeńskiego.
Celem ubezwłasnowolnienia jest ochrona interesu życiowego i materialnego osoby, która nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie i świadomie podejmować decyzję o sobie.
Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym powinno następować w sytuacji, gdy występuje niemożność kierowania swoim postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przy czym przez pojęcie „niemożność” rozumie się brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak intelektualnej oceny swojego zachowania i wywołanych w nim następstw.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia
Podstawą prawną do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie osoby pełnoletniej jest przepis art. 13 §1 kodeksu cywilnego:
” Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.”
Przesłankami złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite są:
- Choroba psychiczna
- Niedorozwój umysłowy
- Zaburzenia psychiczne
- Pijaństwo
- Narkomania
gdy powodują, że osoba chora lub uzależniona nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Ubezwłasnowolnienie całkowite może zostać orzeczone w przypadku osoby uzależnionej od alkoholu, środków odurzających, osoby chorej psychicznie lub osoby starszej (np. demencja, Alzhaimer).
Postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnia kieruje się także wobec pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem apalicznym (stan wegetatywny, stan śpiączki).
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie
Zgodnie z art. 545 §1 kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie osoby pełnoletniej może zgłosić:
- Małżonek osoby, której dotyczy wniosek
- Krewni tej osoby w linii prostej (tj. zstępni – syn, córka, wnuki, prawnuki oraz wstępni – ojciec, matka, dziadek, babcia) oraz jej rodzeństwo.
- Prokurator.
Właściwość miejscowa i rzeczowa sądu w postępowaniach o ubezwłasnowolnienie
Właściwym sądem do rozstrzygania spraw o ubezwłasnowolnienie jest sąd okręgowy, który rozpoznaje je w składzie trzech sędziów. Postępowanie inicjujemy w sądzie okręgowym miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w przypadku, gdy osoba ta nie ma miejsca zamieszkania wniosek składamy w sądzie właściwym dla miejsca jej pobytu (art. 544 kodeksu postępowania cywilnego).
Na terenie miasta gminy Koszalin właściwym sądem do rozpatrywania spraw o ubezwłasnowolnienie jest Sąd Okręgowy w Koszalinie I Wydział Cywilny przy ul. Waryńskiego 7, 75-541 Koszalin.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie – opłata
Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi obecnie 100 złotych.
Jest to stała opłata od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego (art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 25 lipca 2008 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Opłatę można wykonać w formie przelewu na rachunek bankowy sądu, do którego składamy wniosek lub zakupić znak opłaty sądowej w kasie sądu i przykleić go na pierwszej stronie naszego wniosku.
W toku postępowania o ubezwłasnowolnienie wnioskodawca musi liczyć się także z uiszczeniem zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłych opiniujących stan zdrowia osoby, której wniosek dotyczy.
Wysokość zaliczki wyznacza sąd (mając na uwadze ostanie postępowania, które prowadziłam przed Sądem w Koszalinie koszt zaliczki oscyluje w granicach 500- 1000 złotych).
W przypadku niemożności poniesienia kosztu zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłych można złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, załączając oświadczenie o stanie rodzinnym, dochodach, majątku i źródłach utrzymania.
Dokumenty jakie załączamy do wniosku o ubezwłasnowolnienie
Do wniosku należy załączyć:
- Dowód uiszczenia opłaty od wniosku w kwocie 100 zł.
- Odpis skrócony aktu stanu cywilnego, z którego wynika pokrewieństwo wnioskodawcy z osobą, wobec której skierowany jest wniosek (np. akt urodzenia, jeżeli syn ubezwłasnowolnia ojca). Jeżeli wnioskodawczyni jest np. siostrą lub córką i po zawarciu związku małżeńskiego zmieniła nazwisko, to składa odpis skrócony swojego aktu małżeństwa. Jeżeli wniosek składa małżonek to przedkłada akt małżeństwa.
- Odpis skrócony aktu małżeństwa osoby, której dotyczy wniosek, jeżeli osoba ta pozostaje w związku małżeńskim. Akt małżeństwa załączamy także wtedy, gdy znajduje się w nim wzmianka o orzeczeniu rozwodu wobec osoby ubezwłasnowolnianej.
- Aktualna dokumentacja medyczna osoby ubezwłasnowolnianej. (np. aktualne zaświadczenie od lekarza psychiatry, psychologa albo neurologa z rozpoznaniem choroby).
- Można załączyć zdjęcie osoby, której dotyczy wniosek, jeżeli osoba ta znajduje się w stanie wegetatywnym (zdjęcie osoby leżącej w szpitalu, podłączonej do aparatury) lub inne dokumenty świadczące o stanie zdrowia psychicznego lub fizycznego.
Należy załączyć także przynajmniej dwa odpisy wniosku i załączników.
Treść wniosku o ubezwłasnowolnienie
Wniosek o ubezwłasnowolnienie oraz załączone do niego dokumenty medyczne muszą uprawdopodobnić istnienie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych lub uzależnienia, które wskazują, iż osoba, wobec której skierowano ten wniosek nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
We wniosku o ubezwłasnowolnienie wskazujemy swoją legitymację do zainicjowania postępowania poprzez wskazanie więzi pokrewieństwa albo małżeństwa z osobą ubezwłasnowolnianą oraz opisujemy stan zdrowia i sytuację życiową tej osoby.
Należy pamiętać, że we wniosku o ubezwłasnowolnienie musimy podać następujące informacje:
- Adres zamieszkania wnioskodawcy oraz numer pesel.
- Adres zamieszkania albo pobytu osoby, której dotyczy wniosek (przyjmuje ona rolę uczestnika postępowania o ubezwłasnowolnienie).
- Czy osoba ubezwłasnowolniana pozostaje w związku małżeńskim oraz dane tego małżonka (imię, nazwisko, adres zamieszkania).
- Czyniąc zadość dyspozycji przepisu art. 547 §1 kodeksu postępowania cywilnego wskazujemy czy stan zdrowia osoby, której dotyczy wniosek pozwala na jej przesłuchanie przez sąd.
Ustanowienie doradcy tymczasowego w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie
W toku postępowania o ubezwłasnowolnienie może zostać dla osoby ubezwłasnowolnianej wyznaczony doradca tymczasowy.
Zgodnie z art. 548 §1 kodeksu postępowania cywilnego” Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby pełnoletniej, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia”.
Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego sąd wysłuchuje osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Doradcą tymczasowym ustanawia się przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną osobę bliską, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego staje się skuteczne z chwilą doręczenia go osobie, której dotyczy wniosek
Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą, gdy:
- Wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony albo postępowanie umorzono.
- Na skutek prawomocnego orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun dla osoby ubezwłasnowolnionej.
Sąd odwołuje także doradcę tymczasowego, jeżeli ustała potrzeba dalszej ochrony osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub jej mienia.
Przebieg postępowania o ubezwłasnowolnienie
W toku postępowania o ubezwłasnowolnienie sąd w pierwszej kolejności wysłuchuje osobę, której wniosek dotyczy oraz wnioskodawcę. Wysłuchanie osoby ubezwłasnowolnianej odbywa się przy udziale psychologa i psychiatry, może zostać przeprowadzone w miejscu pobytu uczestnika, jeżeli jego stan nie pozwala na stawiennictwo do sądu.
W przypadku wystąpienia zespołu apalicznego u osoby, której dotyczy wniosek sąd odnotowuje, iż jej stan nie pozwala na przesłuchanie. Sąd następnie przesłuchuje świadków i przeprowadza dowód z pisemnej opinii biegłego (psychologa, psychiatry, lub neurologa).
Rozstrzyganie spraw o ubezwłasnowolnienie
Sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu postanowieniem na który służy środek odwoławczy do sądu II instancji. Należy pamiętać, że w omawianym postępowaniu sąd wyłącznie decyduje o ubezwłasnowolnieniu osoby, której dotyczy wniosek.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu akta sprawy są przekazywane do sądu opiekuńczego (sąd rejonowy dla miejsca zamieszkania albo pobytu ubezwłasnowolnionego) w celu wszczęcia z urzędu postępowania w przedmiocie wyznaczenia opiekuna prawnego dla osoby ubezwłasnowolnionej.
Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i jej majątkiem oraz staje się jej przedstawicielem ustawowym, podlegając przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
Jaki okres czasu trwa ubezwłasnowolnienie?
W orzeczeniu kończącym postępowanie sąd nie wskazuje terminu na jaki osoba pozostaje ubezwłasnowolniona. Oznacza to, że postanowienie wydawane jest „bezterminowo”.
Jeżeli zaś odpadną przesłanki ubezwłasnowolnienia, wszczyna się sprawę o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Z wnioskiem o uchylenie ubezwłasnowolnienia lub jego zmianę (w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego sąd może zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe) może wystąpić także sam ubezwłasnowolniony. Sąd takie postępowanie może wszcząć z urzędu (art. 559 kodeksu postępowania cywilnego).
Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia osoby?
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie dokonywać czynności prawnych – a jeśli to uczyni, to czynność taka jest nieważna. Może jedynie samodzielnie dokonać czynności w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego takich jak bieżące zakupy, korzystanie z drobnych usług.
Czynności te będą ważne, o ile nie będą powodować rażącego pokrzywdzenia tej osoby. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa, uznać dziecka, sporządzić lub odwołać testamentu, rozporządzać swoim majątkiem.
Dla osoby pełnoletniej, która została ubezwłasnowolniona całkowicie ustanawia się opiekuna, który może dokonać w jej imieniu czynności, które odniosą ważne skutki prawne. Należy wskazać, że opiekun, aby dokonać czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem ubezwłasnowolnionego musi uzyskać uprzednio zgodę sądu opiekuńczego (zgoda w formie postanowienia).
Pomoc prawna w zakresie postępowania ubezwłasnowolnienia całkowitego
Zawsze polecam przed wystąpieniem do sądu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie całkowite skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym.
Przestrzegam także przed pochopnym zainicjowaniem takiego postępowania, gdyż osoba, która złoży wniosek w złej wierze lub lekkomyślnie podlega karze grzywny.
